Zalecane warunki mikroklimatyczne w muzeach: w pomieszczeniach wystawowych, pracowniach konserwatorskich i magazynach

 

Oficjalne wymagania dotyczące mikroklimatu w muzeach, stosowane do ochrony dzieł sztuki, są ustalane przez różne organizacje międzynarodowe i krajowe, takie jak Międzynarodowa Rada Muzeów (ICOM), Instytut Konserwacji (ICON), American Institute for Conservation (AIC) oraz normy ISO. Poniżej przedstawiam najczęściej stosowane wytyczne dotyczące mikroklimatu dla przechowywania dzieł sztuki i innych zabytkowych obiektów:

1. Temperatura

• Zakres optymalny: 18°C - 22°C
• Tolerancja: ±2°C (utrzymywanie stabilnej temperatury jest kluczowe, ponieważ wahania mogą powodować uszkodzenia struktury obiektów).
• W przypadku materiałów organicznych, takich jak drewno, papier, skóra, temperatura powinna być raczej w dolnym zakresie (około 18°C), aby ograniczyć ich degradację.

2. Wilgotność względna (RH)

• Zakres optymalny: 45% - 55% RH dla większości eksponatów.
• Tolerancja: ±5% RH (utrzymywanie stabilnej wilgotności ogranicza ryzyko pęcznienia, kurczenia się i pękania materiałów).

    Specyficzne zalecenia dla różnych typów materiałów:

• Papier i fotografie: 30% - 50% RH
• Drewno i malarstwo: 50% - 60% RH
• Metal: niższa wilgotność, np. poniżej 40%, aby zapobiec korozji.
• Materiały organiczne (kości, skóry): 45% - 55% RH

3. Stężenie dwutlenku węgla (CO₂)

• Maksymalny poziom: poniżej 1000 ppm (wysoki poziom CO₂ może sprzyjać rozwojowi mikroorganizmów i wpływać na stan obiektów).
• Stężenie CO₂ powinno być monitorowane zwłaszcza w zamkniętych przestrzeniach, takich jak gabloty.

4. Stężenie zanieczyszczeń i VOC (Lotnych Związków Organicznych)

• Zanieczyszczenia powietrza: Należy dążyć do minimalizacji stężeń SO₂, NO₂ oraz ozonu, które mogą przyspieszać degradację.
• VOC: Obecność lotnych związków organicznych, takich jak formaldehyd i kwas octowy, powinna być ograniczana przez stosowanie odpowiednich materiałów konstrukcyjnych w gablotach i pomieszczeniach magazynowych.
• Dla ochrony, często stosuje się systemy filtracji powietrza, które usuwają te substancje.

5. Oświetlenie

    Natężenie oświetlenia:

• Obiekty szczególnie wrażliwe na światło (np. akwarele, fotografie): maks. 50 lux.
• Obiekty mniej wrażliwe (np. obrazy olejne): 150 - 200 lux.

    Promieniowanie UV:

• Promieniowanie ultrafioletowe (UV) powinno być maksymalnie ograniczone, najlepiej poniżej 75 μW/lm. W tym celu stosuje się filtry UV na źródłach światła i oknach.
• Długość ekspozycji na światło powinna być minimalizowana, zwłaszcza dla obiektów wrażliwych.

6. Stabilność warunków

Zmiany temperatury i wilgotności względnej powinny być ograniczone do minimum. Wytyczne konserwatorskie wskazują, że:

• Wahania temperatury: nie powinny przekraczać ±2°C w ciągu doby.
• Wahania wilgotności względnej: nie powinny przekraczać ±5% RH w ciągu doby.

Stabilność warunków jest istotna dla utrzymania integralności obiektów, ponieważ nagłe zmiany mogą prowadzić do ich uszkodzeń.

7. Wymiana powietrza i wentylacja

• Wymiana powietrza: Zaleca się stosowanie wymiany powietrza o niskiej intensywności, aby zminimalizować wahania mikroklimatu.
• Systemy HVAC (Heating, Ventilation, and Air Conditioning): Powinny być dostosowane do precyzyjnej kontroli temperatury i wilgotności oraz wyposażone w filtry usuwające cząsteczki i zanieczyszczenia.

8. Monitoring i dokumentacja

• Wymagane jest stałe monitorowanie warunków mikroklimatycznych, najlepiej z systemami alarmowymi, które ostrzegają o przekroczeniach.
• Dokumentacja zmian mikroklimatu jest ważna do oceny wpływu warunków środowiskowych na stan obiektów oraz do ewentualnej korekty ustawień.

Wymagania te mogą się różnić w zależności od kraju oraz specyficznych wytycznych konserwatorskich, jednak wyżej opisane zakresy stanowią ogólnie przyjęte standardy.