Szczepionki to jedno z najważniejszych osiągnięć medycyny, które pozwoliło na eliminację lub znaczne ograniczenie wielu groźnych chorób zakaźnych. Dzięki nim udało się niemal całkowicie wyeliminować ospę prawdziwą oraz znacząco ograniczyć zachorowania na polio. Współcześnie stosowane szczepionki chronią przed wieloma chorobami bakteryjnymi i wirusowymi, takimi jak odra, różyczka, świnka, tężec, błonica, krztusiec, WZW typu B czy grypa. Szczepienia odgrywają także kluczową rolę w zapobieganiu zakażeniom meningokokowym, pneumokokowym i HPV, który jest główną przyczyną raka szyjki macicy. W ostatnich latach ogromne znaczenie miały również szczepienia przeciwko COVID-19, które pomogły ograniczyć ciężkie przypadki choroby i śmiertelność. Dzięki powszechnym programom szczepień, zarówno obowiązkowym, jak i zalecanym, można skutecznie chronić populację przed epidemiami i ich groźnymi konsekwencjami.
Mechanizm działania szczepionek opiera się na pobudzeniu układu odpornościowego do rozpoznawania i zwalczania konkretnych patogenów. Zawierają one osłabione lub inaktywowane drobnoustroje, ich fragmenty lub syntetyczne cząsteczki, które imitują naturalne zakażenie. Po podaniu szczepionki organizm wytwarza przeciwciała oraz komórki pamięci immunologicznej, które w przyszłości umożliwiają szybką reakcję na rzeczywiste zakażenie. Dzięki temu choroba albo w ogóle się nie rozwija, albo przebiega łagodniej. Niektóre szczepionki, np. przeciwko grypie czy COVID-19, wymagają regularnego podawania dawek przypominających, aby utrzymać wysoką odporność. Inne, jak szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR), zapewniają długotrwałą ochronę już po dwóch dawkach. Kluczowym elementem działania szczepionek jest tzw. odporność zbiorowiskowa – im większa część populacji jest zaszczepiona, tym mniejsze ryzyko rozprzestrzeniania się chorób i ochrony osób, które z różnych powodów nie mogą się zaszczepić.
Aby szczepionki były skuteczne i bezpieczne, muszą być odpowiednio przechowywane. Większość z nich wymaga stałej, niskiej temperatury – zazwyczaj w zakresie od +2°C do +8°C. Przechowuje się je w specjalnych lodówkach medycznych, które zapewniają stabilne warunki, a transport odbywa się w lodówkach lub termosach z wkładami chłodzącymi. W przypadku niektórych szczepionek, jak np. przeciwko ospie prawdziwej, wymagane są jeszcze niższe temperatury, dochodzące nawet do -80°C, co oznacza konieczność stosowania ciekłego azotu lub zamrażarek ultraniskotemperaturowych. Przechowywanie w niewłaściwych warunkach, np. w zbyt wysokiej temperaturze, może doprowadzić do dezaktywacji substancji czynnej i utraty skuteczności preparatu. Z tego powodu w placówkach medycznych stosuje się systemy monitorowania temperatury i alarmy informujące o ewentualnych odchyleniach. Zapewnienie prawidłowych warunków przechowywania i transportu jest kluczowe dla zachowania wysokiej jakości i skuteczności szczepionek, które każdego dnia ratują miliony ludzkich istnień. Przykładowym urządzeniem monitorującym warunki w aptece jest LB-105, czyli profesjonalny termomemetr farmaceutyczny. Przyrząd ten występuje w dwóch wersjach – wersja P1 z czujnikiem wewnętrznym i zewnętrznym oraz P2 z dwoma czujnikami zewnętrznymi. LB-105 charakteryzuje się wysoką precyzją, szerokim zakresem pomiarowym oraz możliwością generowania alertów w razie przekroczenia ustalonych wartości mierzonych parametrów.